Thành Đồng Hới – chạm nhẹ là thấy lịch sử

Thành Đồng Hới nằm giữa trung tâm Đồng Hới, Thành Đồng Hới như một khoảng lặng bình yên kể chuyện gần 400 năm của Quảng Bình cũ, nay thuộc tỉnh Quảng Trị. Không cần hiểu quá nhiều về sử, bạn vẫn có thể cảm nhận rất rõ dòng chảy thời gian qua những bức tường gạch, hào nước, cổng thành và không gian xanh quanh đó. Đi một vòng chậm rãi, bạn sẽ thấy vì sao nơi này luôn có mặt trong mọi city tour của thành phố.

Khám phá chợ Đồng Hới Quảng Trị

Từ lũy Trấn Ninh đến “trái tim phòng thủ”

Thành Đồng Hới bắt đầu từ lũy Trấn Ninh (1631), do Đào Duy Từ tổ chức xây đắp trong tuyến Đầu Mâu – Nhật Lệ để bảo vệ Đàng Trong thời Trịnh – Nguyễn. Vị trí này từng là “yết hầu” miền Trung: nơi các mũi tấn công phía Bắc thường dồn vào. Lũy giúp quân Nguyễn giữ vững ranh giới, tạo nền cho những bước mở rộng về sau. Cuối thế kỷ XVIII, khi thế lực chúa Nguyễn suy, quân Trịnh chiếm được khu vực, nhưng không lâu sau Tây Sơn (Nguyễn Huệ) tiến ra, dẹp bỏ cát cứ và tiếp tục củng cố phòng tuyến. Từ đó, vùng Đồng Hới luôn là điểm tựa quân sự quan trọng.

Khi thành “khoác áo” Vauban

Sang thời Nguyễn, thành được đầu tư bài bản. Năm 1811, Gia Long tu bổ và đặt bộ máy hành chính tại đây (gọi Thành Quảng Bình). Năm 1824, Minh Mạng cho xây lại theo kiểu Vauban – phong cách thành lũy châu Âu, dựa trên bản thiết kế của Olivier de Puymanel. Tổng thể thành giống hình “múi khế” với 4 múi lớn – 4 múi nhỏ, giúp mở rộng góc quan sát và hạn chế điểm mù phòng thủ.

Tour du lịch DMZ Quảng Trị – Hành trình về miền ký ức lịch sử

Nhìn vào các thông số kiến trúc, Thành Đồng Hới có chu vi vào khoảng một nghìn tám trăm sáu mươi mét, tường cao chừng bốn mét, mặt thành rộng khoảng một mét ba rưỡi, phần móng dày khoảng hai mét. Bên ngoài tường thành là hệ thống hào nước rộng khoảng hai mươi tám mét bao quanh, tạo nên lớp phòng thủ tự nhiên khá hiệu quả. Công trình có ba cổng chính hướng về phía Bắc, Nam và Đông – cổng Đông còn được gọi là cổng Nhật Lệ.

Phía trên các cổng từng có vọng canh mái tám góc, kết hợp cùng những cây cầu gạch cuốn vòm phía ngoài tạo nên vẻ mềm mại trong tổng thể kiến trúc quân sự. Một điểm thú vị là cổng Bắc và cổng Nam được xây lệch trục nhau, giúp người đứng phía ngoài không thể nhìn thẳng vào trung tâm bên trong thành; chi tiết này tuy nhỏ nhưng thể hiện sự tính toán rất tinh tế về phòng thủ. Đến năm một nghìn tám trăm bốn mươi hai, vua Thiệu Trị tiếp tục cho tu bổ hệ thống cổng và tường, giúp thành thêm vững vàng trước những biến động của thời cuộc.

Bóng đổ thời Pháp thuộc

Năm 1885, Pháp tấn công Đồng Hới. Lần đầu bị quân dân địa phương đẩy lui, nhưng 19/7/1885, sau khi triều đình đầu hàng, Pháp quay lại chiếm thành. Từ đây, chúng xây đồn khố xanh, tòa sứ, nhà lao ngay trong khu vực. Phong trào kháng Pháp ở Đồng Hới vẫn bền bỉ; nghĩa quân Nguyễn Phạm Tuân từng ba lần đột nhập tấn công, gây tổn thất cho địch. Để đối phó, Pháp dựng thêm lô cốt bê tông, phá nhiều chi tiết nguyên gốc như vọng lâu tám mái trên cổng. Thành trải qua một giai đoạn u tối, nhưng tinh thần phản kháng ở đây chưa bao giờ tắt.

Nơi hẹn những thời khắc lớn

Thành Đồng Hới là điểm hẹn của nhiều mốc son. Ngày 23/8/1945, nhân dân mít tinh lớn tại thành, chính quyền cách mạng ra mắt. Ngày 16/6/1957, Bác Hồ về thăm Quảng Bình và nói chuyện với cán bộ, nhân dân tại khu vực này – sự kiện mà người Đồng Hới luôn tự hào. Thời kháng chiến chống Mỹ, Đồng Hới là trọng điểm đánh phá: cổng Đông, cầu cổ và nhiều đoạn tường bị san phẳng. Dù vậy, thành vẫn là trận địa phòng không, là nơi tập kết lực lượng, hậu cần, góp phần chi viện cho miền Nam. Đi giữa những vệt gạch sứt, bạn sẽ hiểu cảm giác “lịch sử có thể chạm” là như thế nào.

Thành cổ hôm nay: bình yên và mở

Hiện nay, Thành Đồng Hới là Di tích lịch sử – kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Dù chỉ còn lại một phần tường, cổng phục dựng và hào nước, khu vực đã được quy hoạch xanh – sạch – mở: lối đi bộ êm, cây xanh rợp bóng, chiếu sáng về đêm ấm mắt. Nằm cạnh Bảo tàng Quảng Bình và Quảng trường Hồ Chí Minh, lại gần sông Nhật Lệ, thành trở thành điểm dừng hợp lý trong lịch trình khám phá thành phố. Ban ngày, bạn quan sát rõ cấu trúc Vauban; chiều tối, ánh đèn phản chiếu mặt hào tạo nên bối cảnh rất dễ chịu để dạo bước.

Gợi ý tham quan

Hãy bắt đầu ở Cổng Nhật Lệ, nghe lời giới thiệu ngắn về lũy Trấn Ninh và tuyến Đào Duy Từ, rồi chụp một khung cầu gạch cuốn vòm với mặt nước phản chiếu. Sau đó, men theo tường – hào để cảm nhận bố cục “múi khế”, ngắm lỗ châu mai, xem các lớp gạch đã đổi màu theo thời gian. Từ thành, đi bộ sang Bảo tàng Quảng Bình (30–45 phút là vừa) để ghép “mảnh ghép kiến thức” vào những gì bạn vừa quan sát ngoài trời. Cuối cùng, dạo Quảng trường Hồ Chí Minh, chụp một tấm ảnh nhóm trước khi hướng về bờ sông Nhật Lệ đón gió. Một vòng tham quan như vậy gói gọn trong buổi chiều nhẹ nhàng.

Khung giờ lý tưởng để tham quan: sáng sớm hoặc sau bốn giờ chiều, thời tiết sẽ đỡ nắng và bạn sẽ có những bức ảnh đẹp.

Vì sao nhất định nên ghé Thành Đồng Hới

Thành Đồng Hới nằm ngay trung tâm thành phố nên rất thuận tiện cho việc di chuyển và kết hợp tham quan các điểm lân cận. Chỉ cần khoảng 45 đến 90 phút là bạn có thể đi hết khu vực thành; nếu kết hợp thêm bảo tàng bên cạnh thì thời gian khoảng 2 đến 3 giờ là vừa đủ cho một buổi khám phá nhẹ nhàng. Ngay cả khi bạn không quá am hiểu lịch sử, nơi đây vẫn đủ hấp dẫn, bởi các dấu mốc như năm 1631, 1824, 1945 hay 1957 đều từng diễn ra ngay tại khu vực này, giúp câu chuyện trở nên gần gũi và dễ hình dung. Không gian quanh thành rộng rãi, nhiều cây xanh, mặt hào rợp bóng, buổi tối có ánh đèn dịu tạo cảm giác dễ chịu, rất thích hợp để tản bộ hay chụp ảnh cùng gia đình. Dù không còn nguyên vẹn như thuở ban đầu, thành vẫn giữ đủ dấu tích để kể lại một câu chuyện rõ ràng về lịch sử vùng đất Quảng Bình, khiến chuyến ghé thăm luôn cảm thấy xứng đáng.

Mẹo nhỏ để chuyến đi nhẹ tênh

Khi đến tham quan Thành Đồng Hới, bạn nên mặc trang phục thoải mái và đi giày dép dễ di chuyển để thuận tiện dạo quanh khu vực thành. Hạn chế leo trèo lên các phần tường thành nhằm đảm bảo an toàn và gìn giữ di tích. Thời điểm lý tưởng nhất là vào những khung giờ mát mẻ trong ngày, thường là buổi sáng sớm hoặc chiều muộn. Nếu muốn có trải nghiệm trọn vẹn hơn, bạn có thể đặt tour của Netin Travel, sẽ có hướng dẫn viên thuyết minh và hỗ trợ trong suốt hành trình, giúp việc khám phá trở nên thuận lợi và thú vị hơn.

Câu hỏi thường gặp

Một giờ ở thành, mang về nhiều hơn ảnh đẹp

Thành Đồng Hới không ồn ào. Nơi này kể chuyện bằng gạch, nước, cây và những mốc thời gian gắn chặt với lịch sử Quảng Trị. Bạn có thể đến đây trong một buổi chiều, đi một vòng, nghe vài câu thuyết minh, để thấy vùng đất “gió Lào cát trắng” kiên cường và ấm áp thế nào. Nếu muốn hiểu Đồng Hới thật nhanh nhưng không hời hợt, hãy bắt đầu từ đây.